Alle Bloemisten in Woudenberg, Utrecht

Gemeente Woudenberg

Woudenberg (Nedersaksisch: Wombaarg) is een gemeente en plaats in de Nederlandse provincie Utrecht. De gemeente telt 12.606 inwoners en heeft een oppervlakte van 36,72 km². Binnen de gemeentegrenzen liggen geen andere dorpen, maar wel een deel van de buurtschap Moorst.

Geschiedenis

In 1131 schonk de bisschop van Utrecht aan de St. Laurensabdij te Oostbroek (bij De Bilt gelegen) het gebied Hengistcoto. De naam Henschoten is hierin terug te vinden die nog steeds wordt gebruikt voor een bosgebied en het daarin gelegen recreatiemeer.

In de kern van Hengistcoto bouwden de monniken van de abdij een boerderij met omwalling. Deze lag ter hoogte van het huidige kruispunt van de wegen van Austerlitz naar Woudenberg (N224) en Doorn naar Amersfoort (N227). Dit kruispunt heet in de volksmond Quatre-Bras, naar het gelijknamige restaurant dat daar lange tijd gevestigd was. Hier ligt ook de heuvel waar in 1804 de Pyramide van Austerlitz verrees.

In 1133 verkocht de bisschop aan dezelfde abdij en aan drie particulieren ca. 500 hectare moerassig land ten oosten van Henschoten gelegen in het Westerwoud. In het centrum van dit gebied ontstaat na 1240 de dorpskern van Woudenberg.

De ontginning van het laaggelegen gebied was in die ruim 100 jaar nauwelijks van de grond gekomen. In 1240 besloot de abdij, die de enige eigenaar was, om de ca. 500 hectare grond ter ontginning in erfpacht uit te geven aan de edelman Philips van Rijningen uit Wijk bij Duurstede. Deze ging voortvarend aan de gang. Om het gebied te kunnen ontwateren werden sloten gegraven en kades opgeworpen. Er ontstond een doorgaande west-oostverbinding richting Scherpenzeel en enkele noord-zuid liggende ontginningsassen: Ekris, Weteringsedijk (Maarsbergseweg) en Griftdijk.

Rond 1280 was het gebied ontsloten, opgedeeld en grotendeels in leen uitgegeven. Philips' kleinzoon Jan van Rijningen liet een burcht bouwen in zijn territorium in het (Wester-)Woud: het Huis te Woudenberg. Dit stond op de huidige kruising Vondellaan/'t Schilt, vlak ten zuidwesten van de dorpskern van Woudenberg.

In 1340 kwam Woudenberg in handen van Jan van Culemborg en in 1352 verkocht deze het weer aan Gijsbert van Abcoude. Jan van Culemborg junior was het met die beslissing van zijn vader niet eens. Hij overvalt daarom het kasteel, hield 17 weken stand, totdat een leger van de bisschop van Utrecht het in 1353 innam en verwoeste.

Al in 1309 was sprake van een kapel in Woudenberg. De stenen van het verwoeste kasteel werden gebruikt om de kerk te verbeteren. Deze kerk staat er, in zeer gewijzigde vorm, nu nog: het is de Woudenbergse dorpskerk. Bij de restauratie in 1988 zijn muurdelen gevonden die gemaakt leken te zijn van deze 14e-eeuwse stenen.

Kort na 1400 waren er veel bouwactiviteiten: er wordt een toren met klokken erin tegen de kerk aan gebouwd en kasteel Geerestein, ridderhofstad Groenewoude op Ekris en een tweede Huis te Woudenberg tussen Achterstraat (tegenw. Burgwal) en Middenstraat verrezen. Van het laatste slot zijn bij bouwwerkzaamheden rond 1990 sporen van de oude grachten teruggevonden. Van het kasteel Groenewoude is het koetshuis nog aanwezig; anno 2015 is accountantskantoor De Kruijff er in gevestigd. Kasteel Geerestein ten slotte is nog helemaal intact. Het staat aan de Geeresteinselaan; architectenbureau Inbo heeft er zijn hoofdkantoor. Geerestein was zelfstandig tot het in 1812 met Woudenberg in een gemeente opging.

Het ontginningsgebied van ca. 500 hectare werd begrensd door de lijn Zegheweg-Rumelaarseweg. Het gebied ten oosten hiervan hoorde onder Amerongen en was voor 1352 al in het bezit van eerder genoemde Gijsbert van Abcoude. Zijn bezittingen in dit deel van het Sticht Utrecht sloten met de verwerving van de ca. 500 hectare in 1352 nu naadloos op elkaar aan. Al snel (in ieder geval voor 1375) resulteerde dit in een bestuurlijke samenvoeging onder de schepenen van Woudenberg.

Woudenberg was in de achttiende eeuw bekend vanwege het grootschalig verbouwen van tabak. Een straatnaam herinnert er nog aan: waar vroeger enkele tabaksplantages lagen, ligt nu Tabaksland. Het dorp is gegroeid vanuit een agrarische kern, rond het jaar 1900 leefden er ruim 2.500 mensen, voornamelijk boeren, ambachtslieden en arbeiders. Tot het eind van de Tweede Wereldoorlog bleef het dorp ongeveer zoals het al honderden jaren was, met een Voorstraat, een Middenstraat, Achterstraat (tegenw. Burgwal en Schoolstraat) en Uitleg (tegenw. Dorpsstraat).

Na de Tweede Wereldoorlog werd de plaats aangewezen als groeikern en werden er vanaf begin jaren zestig een nieuwe woonwijken uit de grond gestampt, onder andere het Zeeheldenkwartier, de J.F. Kennedylaan, de Verzetsheldenwijk en 't Zeeland. Woudenberg is stapsgewijs uitgegroeid tot een moderne gemeente. Er zijn veel transportbedrijven gevestigd alsmede lichte industrie.

Religie

Toen bij de reformatie de pastoor protestants werd volgden de dorpelingen hem daarin. Nog in 1890 woonden er slechts 36 katholieken in het dorp. In 1964 bouwden de katholieken een kapel die niet lang daarna door brand verwoest werd. Pas in 1971 had de Rooms-katholieke gemeenschap van Woudenberg weer een eigen kerk. Woudenberg kent een breed scala aan kerkgenootschappen.

Ligging

De gunstige ligging, volgens velen precies in het midden van het land maakte het tot een redelijk bekend dorp. Het recreatiegebied Henschotermeer, een voormalige zandafgraving, is in de regio bekend bij zonnebaders en wandelaars. Het Valleikanaal loopt dwars door de gemeente en de Utrechtse Heuvelrug en de Gelderse Vallei komen er samen.

De spoorlijn Amersfoort-Kesteren liep van Amersfoort door Woudenberg naar Veenendaal en verder naar Kesteren en Duitsland, maar na de Tweede Wereldoorlog is die in verval geraakt. Het deel Leusden-Zuid Woudenberg Veenendaal Aansluiting is opgebroken. Plannen om de lijn Amersfoort-Veenendaal weer te openen worden sinds 2007 besproken. Het plan zou betekenen dat Woudenberg het halverwege de twintigste eeuw Station Woudenberg-Scherpenzeel|in onbruik geraakte station opnieuw in gebruik zou kunnen nemen. Het zal dan gaan om een zogenaamde lightrailverbinding, bedoeld om de bereikbaarheid van plaatsen als Woudenberg en Leusden per openbaar vervoer te verbeteren.

Toerisme

Door de bezienswaardigheden in de buurt zoals de Grebbelinie, de Pyramide van Austerlitz en het Henschotermeer wordt Woudenberg door veel recreanten bezocht. Dat valt ook af te leiden uit het aantal toeristische accommodaties dat twaalf bedraagt.