Alle drainagebedrijven in Nederland

Drainage

Drainage of ontwatering is het afvoeren van water uit de bodem over en door de grond, met als gevolg het verlagen van het grondwaterpeil.

Hierbij kan het water worden afgevoerd via drains, kleine sloten of greppels. Via deze waterafvoermiddelen stroomt het water naar grotere watergangen, die de functie van afwatering hebben. De ontwatering kan alleen goed werken als de afwatering ook goed is.

Het is een term uit de waterbouw, het waterbeheer en de cultuurtechniek.

Redenen voor drainage

Polders
Windmolens voor bemaling van een polder bij Kinderdijk
Het fenomeen polder is alleen mogelijk door drainage. Zonder drainage zouden deze gebieden, die onder zeeniveau liggen, vollopen en tot meren (begrensd door dijken) worden doordat zij anders vol zouden lopen met kwel en neerslag.

Sinds de uitvinding van windmolens in de 15e eeuw is het door bemaling mogelijk om water tegen de zwaartekracht in af te voeren. Hierdoor is het draineren van grote stukken land, zoals de Haarlemmermeerpolder mogelijk geworden.

Om land- en akkerbouw mogelijk te maken in Nederland is drainage noodzakelijk om ervoor te zorgen dat de bodem droog (en dus stevig) genoeg is om de landbouwmachines te dragen. Daarnaast is het voor sommige gewassen van belang dat het grondwaterpeil constant is. Vooral voor bollenteelt (bijvoorbeeld tulpen) en fruitteelt is een constant grondwaterpeil belangrijk. Polders en andere gedraineerde landbouwgebieden, zoals moerassen, behoren tot de meest productieve landbouwgronden ter wereld.

In kustgebieden kan drainage voor de landbouw gunstig zijn in gebieden met een sterke kweldruk. In deze gebieden dagzoomt vaak zout water. Door middel van drainage kan de kwel worden afgevangen waardoor een zoetwaterlens kan ontstaan.

Stedelijk gebied
In stedelijk gebied is drainage noodzakelijk om te voorkomen dat kruipruimtes en kelders van woningen onder lopen. Drainage moet in stedelijk gebied de kwel opvangen maar ook kunnen zorgen voor een snelle afvoer van regenwater na een hevige bui. Met name de afvoer van regenwater zorgt in laaggelegen gebieden regelmatig voor overlast in de vorm van het onderlopen van tunnels en straten.

Natuurgebieden
In tegenstelling tot landbouw is drainage voor natuurgebieden in polders en kwelgebieden vaak een probleem. Door drainage ten behoeve van de landbouw daalt ook het grondwaterpeil in de natuurgebieden, waardoor veel natuur in Nederland onderhevig is aan verdroging.

In kwelgebieden bestaat naast verdroging het probleem dat drainage juist de kalkrijke (basische) kwel afvangt en dat daardoor zure regen de overhand kan krijgen. Dit probleem wordt voor een groot deel ondervangen door de buffercapaciteit van de bodem. Op lange termijn kan dit echter leiden tot verzuring van de bodem en het verdwijnen van kwelafhankelijke vegetatie.

In infiltratiegebieden is drainage vaak bevorderlijk voor de natuur omdat drainage ervoor zorgt dat het grondwaterpeil omhoog komt.

Bij irrigatie
Bij het gebruik van irrigatiewater met veel zouten en/of een warm en droog klimaat, waardoor veel water verdampt en de zoutconcentraties in de bodem te hoog worden, dient drainage te worden toegepast (zie ook bodemverzouting). Hoge zoutconcentraties zijn toxisch voor de meeste gewassen (zie grafiek). Men dient dan meer water toe dan de planten verbruiken, waarbij men middels drainagevoorzieningen het overtollige water - met het zout - laat afvloeien.

Methoden van drainage

Er bestaan verschillende aanpakken om de bodem te draineren. Drainage kan geschieden via het oppervlaktewater of ondergrondse afvoer. Sloten, boezems en vaarten zijn voorbeelden van drainage via het oppervlaktewater. Ondergronds kunnen verschillende typen drainage-buizen gebruikt worden.

Machines voor de aanleg van drainage

Drainagebuizen worden gelegd met sleuvengravers of sleufloze machines. De eersten graven een sleuf met een kettinggraver. In één werkgang wordt de buis op de bodem van de sleuf gelegd, waarna de sleuf opgevuld kan worden met goed doorlatend materiaal zoals grind of glasas.

De sleufloze draineermachine is voorzien van een V-vormig mes. De grond wordt opgetild en op het diepste punt wordt de buis gelegd. Het aanbrengen van conventionele drainage kan ook middels horizontaal gestuurd boren. Zodoende is het mogelijk met weinig overlast drainagebuizen aan te brengen onder bijvoorbeeld woningen of begraafplaatsen.

Draindiepte en drainafstanden

In weilanden en akkers legt men drainage bij voorkeur aan op een diepte van ongeveer een meter. Voor de onderlinge afstanden tussen de verschillende buizen houdt men vaak tien meter aan. Voor de drainage van een hectare is dan ongeveer een kilometer aan buizen nodig. Op sportterreinen worden de buizen vaak minder diep gelegd. De onderlinge afstand kan daarbij afnemen naar twee meter. De draindiepte kan bepaald worden met de formule van Hooghoudt voor de maximale opbolling tussen twee sloten onder constante aanvulling N (m/d).