Alle Sloopwerkzaamheden in Almelo, Overijssel

Gemeente Almelo

Almelo is een stad en gemeente in de regio Twente in de Nederlandse provincie Overijssel. De gemeente Almelo is ontstaan uit een fusie (1914) tussen de gemeenten Ambt Almelo en Stad Almelo.

De gemeente Almelo beslaat een oppervlakte van 69 km² en telt 72.376 inwoners, die Almeloërs worden genoemd. Behalve de stad Almelo omvat de gemeente de kernen Aadorp, Bornerbroek en Mariaparochie (gedeeltelijk). De gemeente Almelo maakt deel uit van de Regio Twente. Een deel van de Almeloërs spreekt Twents, een Nedersaksisch dialect.

Geschiedenis en Architectuur

Almelo ontstond in de middeleeuwen en stamt af van de woorden aa en lo. Een lo is een bos dat gelegen is op zandgrond en vaak vlak bij een nederzetting ligt. De aa verwijst dan weer naar de Almelose Aa die toen een landweg bij deze lo kruiste. Almelo betekent dus "Op zandgrond gelegen bos bij de Aa".

Op de hierboven genoemde kruising van de Almelose Aa en die landweg stond het voor het eerst in 1236 genoemde en nog steeds bestaande Huis Almelo. Uit oude documenten blijkt dat de nederzetting in ieder geval in 1420 al stadsrechten had. De stad had een gracht, maar geen muur, en is dan ook nooit van militair belang geweest. Huis Almelo bestaat waarschijnlijk al sinds de 12e eeuw en is tot op de dag van vandaag in handen van de familie Van Rechteren Limpurg. De familie had eeuwen verschillende rechten in de stad Almelo, waaronder dat om recht te spreken. Tegenwoordig houdt de graaf zich bezig met restauratie van oude panden in de binnenstad en het onderhouden van bossen die eigendom van de familie zijn.

Tussen 1818 en 1914 was de gemeente Almelo opgesplitst in de gemeenten Stad Almelo en Ambt Almelo.

In de 17e en 18e eeuw kwam de huisweverij steeds meer op. De entree in Almelo van de eerste stoommachine, in 1830, veroorzaakte een overgang naar fabrieksmatige productie. De textielindustrie werd ook bevorderd door de aanleg van het Overijssels Kanaal (in 1855) en de spoorlijn van Almelo naar Salzbergen, in 1865. Rond 1900 waren er dan ook vele zeer rijke families in Almelo en uit die tijd dateren veel landhuizen en villa's in diverse stijlen zoals Jugendstil, expressionisme en neorenaissance.

Vanaf de jaren 1960 kreeg de Almelose textielindustrie het door de goedkopere buitenlandse concurrentie erg moeilijk, wat tot massale bedrijfssluitingen leidde. Vandaag de dag zijn de effecten hiervan nog zichtbaar in de werkloosheidscijfers. Veel textielfabrieken zijn afgebroken, maar sommige gebouwen zijn behouden gebleven.

Van de villa's die textielbaronnen lieten bouwen is Bellinckhof aan de Wierdensestraat volgens velen de mooiste. Gebouwd door de familie Ten Cate in de jaren 20 van de 20e eeuw is het eveneens een van de grootste textielhuizen in Twente. Het huis en park zijn niet toegankelijk voor publiek. Het ontwerp is van architect Karel Muller. De eetkamer is betimmerd met mahoniehout, de hal heeft een zwartgeaderde witte marmeren vloer en de zaal is van groene betimmering voorzien met roze zijde en behangen met familieportretten van de Ten Cates. De huidige familietelg is, net als de graaf, actief in stadsbehoud en helpt naast zijn eigen park het Egbert ten Cateplantsoen en het Beeklustpark in Almelo onderhouden.

Nadat in 1664 de in het Huis Almelo wonende toenmalige heer van Almelo, Zeger van Rechteren (1623-1674), het uitoefenen van de katholieke godsdienst verbood vertrokken de nonnen van het Almelose Sint Catharinaklooster in 1665 en vestigden zich 300 meter over de grens met Duitsland iets ten zuidwesten van het Nederlandse Glane in een klooster dat zij de naam Maria Vlucht gaven. Na de opheffing van het klooster werden de, voor een deel uit Almelo afkomstige kerkschatten verspreid over de regio.

Op 15 november 1944 werd door acht verzetsmensen een overval gepleegd op De Nederlandsche Bank aan de Wierdensestraat. De buit bedroeg 46,1 miljoen gulden, de hoogste buit ooit tijdens een overval in Nederland. Deze bankroof werd nagespeeld in de stadsmusical Van Katoen & Nu. De straatnamen in de Almelose wijk Sluitersveld zijn vernoemd naar verscheidene verzetsmensen.

Cultuur

Bezienswaardigheden
Het koor van de protestantse Grote Kerk stamt uit de 15e eeuw, het schip dateert uit 1733. Reeds in 1236 is sprake van een burchtkapel in Almelo dat toen onder de parochie Ootmarsum viel. De torenspits werd in de 18e eeuw geplaatst door gravin Sophia Juliana von Castell Rüdenhausen. Boven de ingang van de toren bevindt zich een Latijnse inscriptie uit het jaar 1738. Lang hebben voor de toegangsweg naar de kerk twee van Bentheimer zandsteen gemaakte pilaren gestaan met de wapenschilden van Van Rechteren Limpurg en Almelo. Deze zijn in 1884 verplaatst naar de oprijlaan van het kasteel. Deze oprijlaan, de Gravenallee, is drie kilometer lang en eindigt bij het Kanaal Almelo-Nordhorn. Halverwege is een tolhuis en kan een rondwandeling gemaakt worden door de bossen, waarin zich ook de grafkelder van Van Rechteren Limpurg bevindt.

De rooms-katholieke Georgiuskerk werd gebouwd in het begin van de 20e eeuw (1900-1902) in neogotische stijl en is de eerste kerk die werd ontworpen door Wolter te Riele. De kerk is 3 november 2009 verheven tot basiliek. In de volksmond wordt de kerk "de Sjors" genoemd.

Achter de Georgiuskerk ligt de oudste sociale woningbouw-wijk van Almelo: de Westeres, grotendeels in de Eerste Wereldoorlog gebouwd in opdracht van woningbouwvereniging Volksbelang, later overgenomen door woningstichting Sint Joseph, die in 2008 plannen presenteerde om de wijk af te breken en te vervangen voor eigentijdse bouw, met meer parkeerruimte en hogere huurprijzen. Sinds eind 2009 zijn deze plannen van tafel, mede vanwege de economische recessie en dankzij protesten uit de wijk en heel Almelo.

Het pittoreske wijkje onderscheidt zich door zijn smalle straatjes en in rood baksteen, met geel bakstenen versieringen uitgevoerde huizen. De straten zijn opgebouwd uit een steeds veranderende combinatie van een aantal woningtypen, waarbij sommige woningtypes maar 1 keer voorkomen.

Verder is er het vanaf 1914 gebouwde tuindorp De Riet. Deze wijk is voor het merendeel tussen de twee wereldoorlogen gebouwd en bestaat uit goed onderhouden, kleine huisjes die in een zeer kenmerkende bouwstijl zijn gebouwd. Een deel is in handen van de twee woningbouwstichtingen. De wijk heeft sinds 3 oktober 1926 een eigen treinstation.

De stad kent nog een complete molen, de korenmolen De Hoop uit 1870.

Nabij het vroegere bleekveld en de voormalige Bleekweg (nabij de Aa) ligt stadskerk De Bleek, een kruiskerk met zadeldak. Dit gemeentelijk monument werd in 1927 voltooid naar een ontwerp van architect H.H. Krabshuis en werd bekostigd door de vrijzinnige protestanten in Almelo (Vereniging van Vrijzinnig Godsdienstigen). De kerkzaal heeft bijzondere glas-in-loodramen die - net als de rest van de kerkzaal - in late art-decostijl zijn.

Musea
Het Stadsmuseum Almelo laat een beeld zien van de geschiedenis van Almelo. Het is gevestigd in het Rectorshuis, een monumentaal pand in het centrum. Vlak bij de Grote Kerk staat het eveneens monumentale Wevershuisje. Hier is onder meer een expositie te vinden over weven en vinden demonstraties plaats van oude ambachten als spinnen en kantklossen. Boven de geschenkwinkel van Bolletje aan de Grotestraat is Bakkerijmuseum De Meelzolder gevestigd. De toegang tot deze drie musea is gratis.

Culturele Centra
Culturele aangelegenheden in Almelo zijn onder meer het Theaterhotel, het Preston Palace (hotel en vermaak in het voormalige Ireneziekenhuis) en het oude, voormalige Sint-Elisabethziekenhuis dat grotendeels dienst doet als huisvesting van de Almelose vestiging van Kaliber Kunstenschool en Theater Hof 88. Theater Hof 88 heeft een uitgebreide eigen programmering van theatervoorstellingen en theaterconcerten in vrijwel alle genres in de Herman Finkers Zaal. Verder worden klassieke concerten door de Stichting Kamermuziek Almelo verzorgd en films door de stichting Filmhuis Almelo getoond. Ook biedt Theater Hof 88 onderdak aan een groot aantal Almelose amateurkunst-gezelschappen voor hun uitvoeringen en de wekelijkse repetities. Daarnaast vindt in Almelo sinds 2006 in juli het gratis toegankelijke HobNob festival plaats. Sinds de herfst 2004 is de bioscoop aan de Grotestraat gesloten, de nieuwe bioscoop is in het najaar van 2008 opgeleverd en wordt gerund door Movie Unlimited.

Sport
Met meer dan 70 sportverenigingen actief in Almelo zijn er wekelijks vele sporters en vrijwilligers actief op en rondom het sportveld. Grote sportverenigingen en takken van sport zijn PH en Oranje Nassau (beide voetbal), MHC Almelo (hockey) en de F.A.G. (Federatie Almelose Gymnastiekverenigingen). Almelo kent diverse sportaccommocaties, waarvan de IISPA de bekendste is. Daarnaast kent Almelo een overdekt en openluchtzwembad, meerdere sporthallen, gymlokalen en buitensportvelden. Op termijn zijn alle gemeentelijke accommodaties in het beheer van Sportbedrijf Almelo.

Naast de amateursport kent Almelo ook diverse topsport- en talentorganisaties, waarvan de voetbalclub Heracles Almelo de bekendste is. Zij promoveerden in 2005 naar de Eredivisie. Sinds 2010 trainen ook de topturnsters en talenten van Bosan/TON (Topturnen Oost-Nederland) in Almelo. Zij presteren (inter)nationaal op het hoogste niveau van het damesturnen. In 2012 ontving Almelo ook Eurosped TVT (Topvolleybal in Twente), afkomstig uit Oldenzaal als het voormalige Pollux, die dagelijks trainen en wekelijks spelen op het niveau van de DELA Eredivisie. Daarnaast zijn er regionale talentcentra van de NBB, Nevobo en NHV in Almelo georganiseerd.

Naast topsportorganisaties kent Almelo ook meerdere topsportevenementen als Topvolleybal Almelo (voormalig Ermasport Volleybal Classic), de Profronde van Almelo en de Almelose Ruiterdagen. Daarnaast vinden er jaarlijks internationale wedstrijden plaatsen in de topsporthal van de IISPA.

Economie

Bedrijven
Almelo heeft een Arrondissementsrechtbank en een Huis van Bewaring. Bolletje, met name bekend van zijn beschuiten, vindt zijn oorsprong in de stad. VDL, PANalytical en Urenco, dat verrijkt uranium voor kerncentrales produceert, zijn belangrijke werkgevers. De textiel, de oorsprong van de industrie in Almelo (en Twente) raakt meer en meer op de achtergrond, hoewel Koninklijke Ten Cate NV nog steeds een vestiging in Almelo heeft op het Indiëterrein.

Kantoren, industrie- en bedrijventerreinen
Almelo heeft veel bedrijvigheid, gesitueerd in de oude stad en ook op later geplande terreinen. Bedrijvigheid vindt men in de Bornsestraat, de Buitenhaven, het Dollegoor, het Wendelgoor, Noordbroek, de Turfkade en op de terreinen Twentepoort en het Bedrijvenpark Twente. In juli 2011 werd bekend dat de haven sinds 2008 een stabiele groei heeft. In de industriehaven worden zo'n 904.996 ton goederen gelost, ofwel zo'n 80.000 vrachtwagens. Ten zuiden van de stad is een nieuw bedrijventerrein gepland onder de naam XL Businesspark Twente dat voor de gehele regio bedoeld is en een eigen aansluiting op de A35 heeft. Het ligt tussen Almelo, Bornerbroek en het Twentekanaal. Het gaat daarbij om bedrijven in de logistiek, transport, distributie en industrie. Nadat na veel protesten van omwonenden de aanleg was vertraagd heeft in 2007 de De Raad van State alle bezwaren van de hand gewezen zodat de bouw een aanvang kon nemen. Er komen mogelijk drie windmolens op het bedrijventerrein.

Infrastructuur

Autowegen
Vanuit de richtingen Deventer en Hengelo is Almelo over de snelweg te bereiken via de A35. Deze snelweg loopt ten zuiden van Almelo en geeft via de N35 ook een verbinding met Zwolle. De autoweg N36 geeft voor Almelo een verbinding richting de provincie Drenthe. Almelo beschikt over een eigen ringweg rondom het centraal gelegen deel van de stad: de Ring Almelo.

Spoorwegen
Sinds 18 oktober 1865 heeft Almelo een station aan het beginpunt van de toenmalige spoorlijn Almelo - Salzbergen, aangelegd door de Spoorwegmaatschappij Almelo-Salzbergen (AS). Op 1 januari 1881 werd door de Staatsspoorwegen de enkelsporige spoorlijn Zwolle - Almelo geopend. Per 1 september 1888 bracht de Koninklijke Nederlandsche Locaalspoorweg-Maatschappij een enkelsporige verbinding met Deventer tot stand, tot Wierden op een gemeenschappelijk baanlichaam met Zwolle-Almelo. Hiermee was de verbinding met Amsterdam een feit. Ten slotte nam de NOLS op 1 oktober 1906 de spoorlijn Mariënberg - Almelo in dienst.

Naast het hoofdstation heeft Almelo een halte (Station Almelo de Riet) aan de spoorlijn richting Hengelo-Enschede en verder beschikken de industrieterreinen Dollegoor en Bedrijvenpark Twente over spooraansluitingen.

Tevens zijn er plannen om een station te bouwen op de verbinding Almelo-Mariënberg, bij de nieuw te bouwen wijk Waterrijk Almelo

Het dubbelspoor tussen station Almelo en Almelo de Riet is verdiept aangelegd. Dit project, genaamd Almelo Verdiept, is in 2009 afgerond.

Waterwegen
Rond en door Almelo lopen meerdere beken en kanalen, waaronder het Twentekanaal, het Overijssels Kanaal, het kanaal Almelo-Nordhorn, de Almelose Aa en de Loolee.

Fietssnelweg
In 2009 is een eerste deel van F35 (fietssnelweg) gerealiseerd. Deze fietssnelweg doorkruist Twente van de Duitse grens tot aan de Sallandse Heuvelrug bij Nijverdal via Enschede, Hengelo, Borne, Almelo en Wierden. De verbeteringen voor de fietser zijn te vinden in het verkorten van de reistijd en het comfort.

Godsdienst

In Almelo woonden anno januari 2008 nog zo'n twintig belijdende joden. Naast het protestants-christelijke centrum De Schouw aan het Kerkplein staat sinds november 1980 de Aron de Haas Synagoge waar zij hun samenkomsten hielden. Al in 1803 was er in Almelo een synagoge in gebruik. Deze lag toen in de Bodden. Door groei werd in 1846 uitgeweken naar het Schalderoi. Het gebouw kwam ongeschonden door de Tweede Wereldoorlog. In 1980 werd het interieur van de synagoge overgeplaatst naar het Kerkpleingebouw. In augustus 2011 werd bekend dat de synagoge wordt teruggekocht door de gemeente. De nu nog tien belijdende joden zijn dan aangewezen op de synagoge in Enschede.

Almelo kent een baptistengemeente, "de Bron". Deze gemeente is ontstaan uit een fusie in 1996 tussen de voormalige gemeente "Bethel" aan de Nieuwstraat en de grotere gemeente aan de Geraniumstraat. Na de eenwording zijn zij eerst samen verder gegaan in het kerkgebouw aan de Geraniumstraat. Begin 1999 is het voormalige FNV-gebouw gekocht aan de Adriaen Brouwerstraat. Deze is na een grondige renovatie in gebruik genomen in november 1999. Een deel van het pand is afgebroken en daar is de nieuwe kerkzaal op gebouwd die in de loop van het jaar 2000 in gebruik is genomen.

Ook telt Almelo enkele duizenden leden van de Armeens-apostolische Kerk, waarvan het kerkgebouw aan de Vriezenveenseweg staat.

De islamitische gemeenschap gebruikt een moskee die de eerste was in Nederland (in 1974), en de eerste moskee met minaret en kubbe.

Ook heeft Almelo drie Rooms-Katholieke kerken. De St.-Georgiusbasiliek (Boddenstraat [centrum]) en de St.-Jozefkerk (St.Josephstraat [Sluitersveld-Schelfhorst]) vormen samen de St.-Jorisparochie. De Elisaparochie bevindt zich in Almelo Zuid. Binnen de gemeentegrens van Almelo heeft Bornerbroek de St.-Stephanuskerk (Marcellinusparochie) en in Mariaparochie staat de O.L.V. Altijd Durende Bijstand (Pancratiusparochie).